“Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”, ngoài nước thì phân bón là yếu tố quan trọng thứ 2 đối với cây trồng. Phân bón là nguồn dinh dưỡng cho cây trồng, giúp cây phát triển toàn diện. Nhiều thanh phần dinh dưỡng cho cây trồng trong phân bón gồm đa lượng (N, P, K), trung lượng (Ca, Mg, Si, S) và vi lượng (Zn, Fe, Mn, Bo, Mo,…). Ngoài ra, việc bổ sung thêm các chất hỗ trợ như acid humic, acid fulvic, amino acid,…rất cần được chú trọng để cây trồng phát triển hoàn hảo và cho năng suất tối đa. Nếu các nguyên tố đa lượng và trung lượng đóng vai trò như “chất bột đường, đạm, béo và chất xơ” trong bữa ăn hằng ngày của chúng ta thì các nguyên tố vi lượng và các chất hỗ trợ được xem là “vitamin và chất khoáng”, mặc dù ở nồng độ thấp nhưng chúng có vai trò hỗ trợ cho việc hấp thu các chất đa lượng và trung lượng tốt hơn. Vi lượng trong phân bón thường ở dạng vô cơ hoặc hữu cơ (dạng chelated phức của vi lượng với hợp chất hữu cơ). Khi các nguyên tố dinh dưỡng vi lượng ở dạng Chelated hữu cơ, cây trồng sẽ hấp thu một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Nguyên lý giới hạn qua hình ảnh “thùng liebig” cho thấy sự sinh trưởng của cây trồng bị giới hạn bởi bất kỳ yếu tố dinh dưỡng nếu thiếu. Ý nghĩa ở hình trên (Hình 1) cho thấy, bất kỳ tấm gỗ của thùng nếu thấp thì thùng sẽ không giữ đầy được nước; nếu chúng ta ví mỗi tấm gỗ là một thành phần dinh dưỡng và nước trong thùng là năng suất của cây trồng thì bất kỳ thành phần dinh dưỡng nào bị thiếu hụt sẽ làm giới hạn khả năng sinh trưởng, phát triển và năng suất của cây trồng. Có nghĩa rằng bất kỳ sự thiếu hụt một nguyên tố dinh dưỡng nào kể cả trung-vi lượng đều hạn chế năng suất cây trồng và làm thất thoát các chất dinh dưỡng được cung cấp thừa cho cây. Do đó, phân bón cần đạt các yếu tố tiên quyết: đủ, cân bằng và hấp thu tốt.  

Lưa chọn và sử dụng phân bón hiệu quả không chỉ làm tăng năng suất cây trồng mà còn làm giảm chi phí canh tác một cách tối ưu. Để sử dụng phân bón đạt hiệu quả cao, ngoài việc lựa chọn đúng loại phân bón, thích hợp cho từng loại cây trồng và từng giai đoạn, cần phải bón phân đúng lúc, đúng lượng phân nhằm giảm chi phí sản xuất nhưng vẫn đảm bảo cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho cây trồng, mọi sự thiếu hoặc thừa chất dinh dưỡng đều ảnh hưởng đến năng suất của cây trồng. Ngoài ra, khi bón phân cần chú ý bón đúng đối tượng cây trồng; đúng thời tiết, mùa vụ và đúng cách thức. Đảm bảo thực hiện nguyên tắc 5 đúng này khi bón phân sẽ tiết kiệm được chi phí sản xuất nhưng vẫn cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cây trồng và mang lại hiệu quả cao nhất.

Hiện nay trên thế giới, biện pháp bón phân kết hợp tưới nước thông qua hệ thống tưới nhỏ giọt đang được sử dụng phổ biến (Hình 2). Do việc sử dụng phương pháp này giúp tiết kiệm nước tưới tối đa, kết hợp bón phân với tưới nước sẽ cung cấp đồng thời nước và chất dinh dưỡng cho cây trồng.

Ở nước ta, cách thức bón phân truyền thống chủ yếu là bón qua rễ, các chất dinh dưỡng được bón vào đất sẽ được bộ rễ cây hấp thu (Hình 3A, 3B và 3C). Để tăng hiệu quả sử dụng phân bón cần tiến hành lấp đất sau khi bón phân để giữ ẩm cho đất, hạn chế thất thoát do bốc hơi, rửa trôi, mang lại hiệu quả tối ưu cho cả cây trồng và kinh tế người nông dân. Hiện nay, việc bón phân cho gốc kết hợp với tưới nước thông qua hệ thống tưới nhỏ giọt ngày càng được sử dụng phổ biến và mang lại nhiều hiệu quả (Hình 3D), tiết kiệm nước và phân. Biện pháp bón phân này hiện đang áp dụng phổ biến trên các loại cây rau màu và cây  ăn quả. Ngoài biện pháp bón phân qua gốc, bón phân qua lá cũng là một giải pháp nhằm cung cấp nhanh chóng các chất dinh dưỡng cho cây trồng. Lá có khả năng hấp thu chất dinh dưỡng trực tiếp khá tốt tuy nhiên không phải phân bón nào cũng có thể bón qua lá; do đó, người nông dân cần cẩn thận khi lựa chọn chủng loại phân phù hợp và thực hiện đúng khuyên cáo để có hiệu quả cao nhất mà tránh hiện tượng cháy lá và hư cây làm ảnh hưởng đến năng suất cây trồng.

Lựa chọn phân bón chất lượng cao (đủ và cân bằng dinh dưỡng) và thực hiện nguyên tắc 5 đúng khi bón phân cho cây trồng, phù hợp cho từng loại đất và địa hình canh tác sẽ mang lại hiệu quả sử dụng phân bón và canh tác nông nghiệp lên gấp nhiều lần. Nhận thức được vai trò quan trọng của phân bón và đảm bảo các nguyên tắc đúng khi bón phân, sản phẩm phân bón NPK, Hữu cơ viên nén và Trung-vi lượng nhập khẩu của Công ty Vlife đều sử dụng vi lượng ở dạng Chelated hữu cơ với mục tiêu giúp cây trồng hấp thu dinh dưỡng  đa, trung và vi  lượng một cách tốt nhất với mục tiêu sau cùng là mang lại lợi ích kinh tế cho người trồng trọt.

Nguyễn Thị Thanh Thùy
Kỹ sư nông học
Phòng Quảng bá marketing
Công ty Vlife JSC
Thông tin khoa học và hình ảnh sử dụng được sự đồng ý và cố vấn kỹ thuật của ThS.Phạm Văn Trọng Tính - Trưởng Bộ môn kỹ thuật Nông nghiệp - Trường Đại học Cần Thơ